Việt Nam đang là một trong những quốc gia có tiềm năng phát triển công nghệ và tài chính nhất trong khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, hành lang pháp lý về Fintech tại Việt Nam chưa được xây dựng và hoàn thiện hợp lý. Vậy, Việt Nam cần làm gì?

Tình hình công nghệ tài chính tại Việt Nam

Lĩnh vực công nghệ tài chính (Fintech) đã phát triển theo cấp số nhân ở Việt Nam trong 5 năm trở lại đây. Ngày nay, tại thị trường Việt Nam, các ứng dụng Fintech mọc lên như nấm mọc sau mưa.

Tuy nhiên đa phần các ứng dụng Fintech với ứng dụng hàng triệu người dùng vẫn chưa có quy định cụ thể. Vì thế vẫn cần có khung pháp lý vững chắc để bắt kịp với tốc độ phát triển nhanh chóng này.

Theo số liệu thống kê được Statista công bố năm ngoái, số lượng các công ty Fintech tại Việt Nam đã tăng gần 5 lần, từ 39 công ty vào năm 2015 lên 188 công ty vào tháng 1/2022. 

Mặc dù đã tăng trưởng theo cấp số nhân nhưng lĩnh vực Fintech Việt Nam vẫn đang ở trong giai đoạn tương đối sơ khai. Việt Nam vẫn chưa bắt kịp các nước ASEAN-6 như Malaysia, Philippines hay Thái Lan, và vẫn còn khoảng cách khá xa để sánh vai được với các thị trường công nghệ “khổng lồ” như Singapore hay Indonesia.

Ngành Fintech tập trung vào vấn đề gì?

Ví điện tử và thanh toán kỹ thuật số hiện là phân khúc dẫn đầu, chiếm khoảng 1/3 thị trường Fintech Việt Nam.

Việt Nam cũng đứng thứ 3 trong khối ASEAN-6 về số lượng người dùng thanh toán kỹ thuật số, với khoảng 59% dân số Việt Nam tiếp xúc với dịch vụ này, chỉ sau Singapore và Indonesia, theo nghiên cứu của Statista. 

Để có được thành quả như thế là nhờ nỗ lực vô cùng to lớn của Chính phủ Việt Nam trong việc thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, Chính phủ điện tử và tài chính toàn diện. Hiện nay, Chính phủ đã có rất nhiều quy định và hỗ trợ để thúc đẩy các công ty khởi nghiệp công nghệ tài chính tiêu dùng phát triển.

Tuy nhiên, tổng giá trị giao dịch của lĩnh vực này tại Việt Nam chỉ cao hơn Malaysia và dự báo Malaysia dự kiến sẽ vượt Việt Nam trong 5 năm tới. Và tổng giá trị này thua khá xa Philippines và Thái Lan. 

Mặc dù gần 60% dân số Việt Nam đã tiếp xúc với thanh toán kỹ thuật số nhưng giá trị giao dịch của lĩnh vực này hiện còn tương đối thấp, đồng nghĩa với việc giá trị giao dịch bình quân trên mỗi người dùng cũng thấp. 

Xu hướng tương tự cũng đang xảy ra trong những lĩnh vực khác như tài sản kỹ thuật số, đầu tư kỹ thuật số, ngân hàng thế hệ mới và tài chính thay thế. Hiện doanh nghiệp còn gặp rất nhiều rào cản về chuyển đổi số, vẫn còn nhiều yếu kém trong nền tảng vận hành doanh nghiệp chuyển đổi số.

Một điểm đáng lưu ý ở đây là tỷ lệ sử dụng điện thoại thông minh ở Việt Nam là 73,6%, thấp nhất trong các nước ASEAN-6, cho thấy tiềm năng tăng trưởng còn rất nhiều. 

Hơn nữa, Việt Nam vẫn thuộc top dẫn đầu thế giới về mức độ chấp nhận tiền mã hóa và lĩnh vực công nghệ chuỗi khối - blockchain Việt Nam. Lĩnh vực này đang thu hút rất nhiều sự chú ý từ các nhà đầu tư nước ngoài.

Khó khăn của Việt Nam trong lĩnh vực Fintech

Mặc dù thị trường tiền mã hóa và blockchain được rất nhiều người quan tâm những vẫn đối mặt với một số rào cản như nạn lừa đảo và thiếu quy định bảo vệ nhà đầu tư,. 

Đây là lý do dẫn đến niềm tin của nhà đầu tư suy giảm. Theo chuyên gia đánh giá, môi trường chưa thực sự được kiểm soát. Hiện tại khó có thể khuyến khích các công ty trong lĩnh vực này thành lập trụ sở chính tại Việt Nam. Đó là lý do họ đặt trụ sở tại các quốc gia cung cấp nhiều ưu đãi hơn như Singapore hoặc Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE). Ngoài ra, Việt Nam cũng đang bỏ lỡ một khoản thu thuế vô cùng lớn từ các hoạt động mua bán tiền mã hóa.

Trên thực tế, mặc dù hoạt động khá tích cực, nhưng thị trường Fintech Việt Nam vẫn đang thiếu khung pháp lý phù hợp và cần nỗ lực để thúc đẩy sự phát triển của thị trường này hơn nữa trong thời gian tới.

Dấu hiệu đáng mừng là Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã đề xuất sáng kiến thiết lập khuôn khổ pháp lý và cơ chế quản lý thử nghiệm có kiểm soát. Tuy được công bố thành lập từ năm 2017 nhưng đến nay kế hoạch này chưa được hiện thực hóa.

Chính phủ cần nhanh chóng ban hành cơ chế quản lý thử nghiệm Fintech là một nhiệm vụ vô cùng cấp bách và quan trọng. Cơ chế này cần cung cấp hướng dẫn rõ ràng cho hoạt động Fintech tại Việt Nam cũng như khuyến khích các doanh nghiệp kinh doanh, vận hành tại Việt Nam. 

Khó khăn thứ hai là Chính phủ cần đảm bảo rằng Việt Nam có cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và truyền thông phù hợp nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng từ ngành công nghiệp Fintech.

Vấn đề cuối cùng là yếu kém trong lĩnh vực giáo dục về công nghệ và tài chính - Fintech. Yếu tố này sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức của người dân Việt Nam, cung cấp kiến thức để tránh lừa đảo hoặc các mối đe dọa khác có thể xảy ra trong không gian Fintech - Blockchain cũng như nền kinh tế kỹ thuật số. 

Do vậy, chúng ta cần đầu tư để đảm bảo đầy đủ thiết bị, tài liệu đào tạo và nguồn nhân lực thiết yếu không chỉ cho các trường phổ thông và đại học mà còn cho công chúng trong thập kỷ tới.

Công cuộc chuyển đổi số là một trong những vấn đề được Chính phủ quan tâm nhất hiện nay. Tuy nhiên vẫn gặp rất nhiều rào cản và khó khăn về những quy định và pháp lý. Mong rằng, Nhà nước sẽ sớm hoàn thành các quy định và pháp lý để tăng khả năng cạnh tranh với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới.